Σήμερα παρουσιάσαμε στο σχολείο το πρόγραμμά μας με μεγάλη επιτυχία.
Η τελική παρουσίαση είναι ήδη αναρτημένη στο διαδίκτυο.
Η παρουσίαση συνοδεύτηκε από την  Έκθεση Βιβλίου, με βιβλία σχετικά με την εφηβεία,τις νεανικές ανησυχίες, τα ναρκωτικά και άλλα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι έφηβοι.

Eνδεικτικοί τίτλοι μερικών από τα βιβλία, που εκτέθηκαν:
* Η Κων/να και οι αράχνες της, Άλκη Ζέη
* Με άγκυρα την καρδιά, Σοφία Παράσχου
* Λεμονιές, Μαρία Ρουσσάκη-Βίλλα
* Εμένα με νοιάζει, Γαλάτεια Γρηγοριάδου-Σουρέλη
* Πόλη μαγική, Βεατρίκη Κάντζολα-Σαμπατάκου
* Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου, Άλκη Ζέη
* Το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ
* Το ξεχασμένο συρτάρι, Κατερίνα Μουρίκη
* Μέσα στις φλόγες, Διδώ Σωτηρίου
* Εν ονόματι, Αντώνης Σαμαράκης
* Καφέ αηδιαστικό μπαλάκι, Βαγγέλης Ηλιόπουλος
* Eroica, Κοσμάς Πολίτης
* Αστροφεγγιά, Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος
* Το περιβόλι της Γης, Γεώργιος Σφήκας
* Μωβ ομπρέλα, Άλκη Ζέη
* Μην κλαις, μικρούλα μου, Αυγή Παπάκου-Λάγου
* Ένα παιδί μετράει τ' άστρα, Μενέλαος Λουντέμης
* Κοντά στις ράγιες, Άλκη Ζέη
* Το καπλάνι της βιτρίνας, Άλκη Ζέη
* Το σεντούκι με τ' αμύθητα σεντέφια, Τζέμη Τασάκου



Φωτογραφίες από την Έκθεση, εδώ.

Σήμερα επισκέφτηκε το σχολείο μας η κυρία Σοφία Γκόντα, στέλεχος του Κέντρου Πρόληψης Εξαρτήσεων "Σχεδία" (πρώην  Σ.Σ.Κ.Ν. Ν. Ιωαννίνων) και μίλησε με τους μαθητές και τις μαθήτριες των τμημάτων Α2 και Γ3 για την πρόληψη των εξαρτήσεων.

Αρχικά, η συζήτηση επικεντρώθηκε στις εξαρτησιογόνες ουσίες, που μπορούν να προκαλέσουν εθισμό. Στη συνέχεια, εκτέθηκαν οι προβληματισμοί για τα ναρκωτικά, το πώς οδηγούνται τα άτομα στη χρήση ναρκωτικών, καθώς και για τις αιτίες. Αναλύθηκαν τρόποι αντιμετώπισης αυτών των ατόμων, - αναφέρθηκε χαρακτηριστικά ότι, στη χειρότερη περίπτωση και στο τελευταίο στάδιο, οι γονείς πρέπει να αφήσουν τα παιδιά να κοιμηθούν και έξω παρά να τους δώσουν χρήματα για τη δόση.  Στο τέλος, κατέληξαν στο κάπνισμα και τη γνώση των συνεπειών του.

Σύνδεση με τα προηγούμενα: Οι μαθητές στην αρχή αναφέρθηκαν σε περιπτώσεις κριτικής  που δέχτηκαν μέσα στην εβδομάδα που πέρασε  και πώς την αντιμετώπισαν. Στη συνέχεια, αναφερθήκαμε στην υποτίμηση που είναι ένα είδος έμμεσης κριτικής, η οποία ασκείται με τέτοιο τρόπο που δεν είμαστε απολύτως σίγουροι για ποιο λόγο αισθανόμαστε άσχημα. Πολλές φορές το άτομο που μας υποτίμησε μπορεί να το αρνηθεί, να θεωρήσει ότι παρεξηγούμαστε εύκολα ή ότι είμαστε υπερβολικά ευαίσθητοι. Χωρίσαμε την τάξη σε ομάδες και μοιράσαμε το φυλλάδιο 3. Οι μαθητές εντόπισαν τις περιπτώσεις υποτίμησης (ειρωνεία- σαρκασμός, προσβολή, έλλειψη αυτοπεποίθησης). 

Στη συνέχεια, οι μαθητές ανέφεραν  τρόπους, με τους οποίους τους έχουν υποτιμήσει οι φίλοι ή οι γονείς αλλά και πώς οι ίδιοι έχουν υποτιμήσει τους εαυτούς τους.

•  προσβολές,ειρωνείες από φίλους (για το ντύσιμο, την εξωτερική εμφάνιση), από τους γονείς (ότι δεν άξιζαν τους βαθμούς που πήραν, αλλά άξιζαν χαμηλότερους και οι καθηγητές βάζουν με ευκολία υψηλούς βαθμούς)
•  υποτίμηση του εαυτού τους ότι δε θα τα καταφέρουν σε κάτι.

Στη συνέχεια, η συζήτηση επικεντρώθηκε στα εξής ερωτήματα:

•   πόσο άσχημα αισθανόμαστε όταν μας υποτιμούν; (στενοχωριόμαστε, κλαίμε,θυμώνουμε).
•   γιατί οι άνθρωποι υποτιμούν ο ένας τον άλλον; (αισθάνονται κατώτεροι και θέλουν να πληγώσουν τον άλλο,  θέλουν να τραβήξουν την προσοχή του άλλου, από κακία;)
•  γιατί υποτιμούμε τον εαυτό μας; (έλλειψη αυτοπεποίθησης, χαμηλή αυτοεκτίμηση, έχουμε συνηθίσει να μας υποτιμούν και να μας απορρίπτουν και το θεωρούμε φυσιολογικό να υποτιμούμε κι εμείς τον εαυτό μας;)
•  πώς αισθανόμαστε όταν εμείς υποτιμάμε κάποιον άλλον; (συνήθως υποτιμάμε κάποιον που μας υποτίμησε, οπότε θεωρούμε ότι το έχουμε ανταποδώσει, ενοχές και τύψεις αν υποτιμήσαμε κάποιον άθελά μας).

Κατόπιν, οι μαθητές σκέφτηκαν τρόπους για την αντιμετώπιση των περιπτώσεων υποτίμησης (θετικοί τρόποι αντιμετώπισης):

•  φεύγουν και αδιαφορούν
•  λένε ότι θίχτηκαν και γενικά εκφράζουν αυτό που νιώθουν σε αυτόν που τους υποτίμησε
•  δεν πιστεύουν αυτό που τους λένε και θεωρούν ότι έχουν άδικο
•  θεωρούν ότι αξίζουν περισσότερα και είναι σαφώς καλύτεροι.

 Παιχνίδι ρόλων : Μέσα από το παιχνίδι ρόλων οι μαθητές εξασκούνται στην αντιμετώπιση τέτοιων περιπτώσεων και στον καλύτερο χειρισμό τους.



Και η έκθεση για την Υποτίμηση, όπως την προσέγγισαν στο άλλο τμήμα. 
http://skeptikistes.weebly.com/uploads/9/5/6/0/9560252/ypotimhsh.doc

Όλοι έχουμε βρεθεί στο στόχαστρο της κριτικής. Μερικές φορές νιώσαμε ότι ήταν εποικοδομητική, ενώ άλλες άδικη, ή ότι, αν και δικαιολογημένη, ασκήθηκε με επιθετικό και προσβλητικό τρόπο. Μερικές φορές, η κριτική είναι έγκυρη και ασκείται προς όφελός μας, ενώ άλλες φορές είναι τελείως εσφαλμένη, υπερβολική και έχει τη μορφή προσβολής ή επίθεσης.  Όταν δεχόμαστε κριτική, νιώθουμε ότι φταίμε εμείς ή προκαλέσαμε κάποιο πρόβλημα, ιδιαίτερα όταν είναι υπερβολική. Η κριτική όμως μπορεί να αποβεί χρήσιμη, όταν ασκείται καλοπροαίρετα και με σεβασμό. Μέσα από μια τέτοια κριτική μαθαίνουμε πράγματα που μπορούν να μας βοηθήσουν να βελτιωθούμε ως άτομα. Αν στο παρελθόν βιώσαμε την κριτική σαν απόρριψη, μπορεί να προκύψει το συναίσθημα ότι η κριτική είναι ταυτόσημη με την απόρριψη. Έτσι, όταν δεχόμαστε κριτική, φέρνουμε στο μυαλό μας μόνο αρνητικές σκέψεις. Συνήθως, είναι πιο εύκολο να αντιμετωπίσουμε τη δίκαιη και καλοπροαίρετη κριτική. Επειδή όμως η κριτική δεν ασκείται πάντοτε με αυτό τον τρόπο, θα πρέπει να μάθουμε να την αντιμετωπίζουμε με όποιο τρόπο κι αν εκφράζεται. Ακόμη κι όταν εκφράζεται καλοπροαίρετα, μπορεί να νιώσουμε άσχημα, καθώς δεν είναι πάντα εύκολο να αποδεχτούμε ότι ενεργήσαμε λάθος.

ΣΚΟΠΟΣ:

• Η εποικοδομητική αντιμετώπιση της κριτικής, ώστε να μη νιώθουμε θιγμένοι και προσβεβλημένοι.
• Η αντιμετώπιση της άδικης κριτικής και των περιπτώσεων υποτίμησης.
• Ο εντοπισμός θεμάτων στα οποία οι μαθητές είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι ως προς την κριτική.

1. Αφού εισάγαμε τους μαθητές στο θέμα μοιράσαμε αντίγραφα του φυλλαδίου 1, όπου οι μαθητές κατέγραψαν περιπτώσεις στις οποίες δέχτηκαν κριτική. H κριτική που δέχτηκαν αφορούσε κυρίως: στην εμφάνισή τους-ντύσιμο, στα μαθήματά τους-επιδόσεις, (βαθμοί), το χαρακτήρα τους (εγωισμός, ότι μιλάνε πολύ, νευριάζουν εύκολα, ότι κοροϊδεύουν άλλα παιδιά, τη μουσική που ακούνε, ότι είναι απόλυτοι στις απόψεις τους). 
2. Στη συνέχεια ζητήθηκε να σημειώσουν στο δεξιό μέρος του φυλλαδίου 1, αν η κριτική που δέχτηκαν ήταν δίκαιη ή άδικη, σωστή ή λάθος, ή ανταποκρινόταν εν μέρει στην πραγματικότητα. (στο ντύσιμο κυρίως θεώρησαν ότι ήταν άδικη η κριτική, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις αναγνώρισαν ότι η κριτική ήταν δίκαιη και ήταν πρόθυμοι να τη σεβαστούν).
3. Σε μικρές ομάδες συμπλήρωσαν το κάτω μέρος του φυλλαδίου και συζήτησαν:

•  πώς νιώθουν όταν ξέρουν ότι η κριτική δεν ανταποκρίνεται στην αλήθεια ή ότι αγγίζει την υπερβολή: Βρίζουν, φωνάζουν, είναι αδιάφοροι και λένε σε αυτόν που τους έκανε την άσχημη κριτική να κοιτάει τη δουλειά του, εκνευρίζονται, είναι φοβερά ενοχλημένοι και φεύγουν.
• πώς αισθάνονται όταν ξέρουν ότι η κριτική είναι βάσιμη και δικαιολογημένη: δεν το δέχομαι αμέσως, νιώθω άσχημα, το σέβομαι και προσπαθώ να βελτιωθώ, νιώθω άσχημα αλλά το δέχομαι, προσπαθώ να βελτιωθώ, προσπαθώ να αλλάξω, προσπαθώ να βελτιωθώ αλλά λέω και στον άλλο ότι ούτε αυτός είναι τέλειος.
• είναι σε θέση να αναγνωρίσουν την ωφέλιμη κριτική; (πώς ένιωσαν σε αυτές τις περιπτώσεις; Τι ήταν αυτό που μας έκανε να θεωρήσουμε την κριτική ωφέλιμη; Με ποιον τρόπο εκφράστηκε;): αναγνωρίζουν την ωφέλιμη κριτική και εκτιμούν την προσπάθεια του άλλου που σκέφτηκε να τους ασκήσει κριτική με αυτό τον τρόπο, σέβονται τη γνώμη του, γενικά όταν η κριτική είναι καλοπροαίρετη, την εκτιμούν και προσπαθούν να βελτιωθούν, αντίθετα δε δέχονται την κακοπροαίρετη κριτική, που στόχο έχει να τους μειώσει και να τους υποτιμήσει και αντιδρούν σε αυτήν, μερικές φορές ακόμα και με άσχημο τρόπο.

     4. Καταγραφή των τρόπων αντιμετώπισης
Ρωτήσαμε τους μαθητές : "Τι μπορείτε να κάνετε όταν δέχεστε κριτική;"

Προτάσεις μαθητών:

• να την απορρίψουμε ευγενικά
• να τη δεχτούμε αν είναι σωστή
• να την αποφύγουμε ή να αδιαφορήσουμε
• φέρνουμε στο άτομο που μας επικρίνει ένα παράδειγμα με τον ίδιο και του τονίζουμε πώς νιώθουμε
• δε λέμε τίποτε, διατηρούμε την ψυχραιμία μας, αυτοσυγκράτηση, ηρεμία
• κάνουμε αυτοκριτική και προσπαθούμε να διορθωθούμε
• απαντούμε με χιούμορ

     5. Παιχνίδι ρόλων: Επιστρέψαμε στο φυλλάδιο 1 και ζητήσαμε από τους μαθητές να βεβαιωθούν ότι έχουν συμπεριλάβει τρία παραδείγματα δίκαιης και σωστής κριτικής και τρία παραδείγματα άδικης και λανθασμένης κριτικής. Μέσα από παιχνίδι ρόλων παρουσιάσαμε την αντιμετώπιση δίκαιης, άδικης και μερικώς δίκαιης κριτικής. Τονίσαμε ότι στις περιπτώσεις κριτικής είναι σημαντικό να αποδεχόμαστε ό,τι μας είναι χρήσιμο και να απορρίπτουμε ό,τι δε μας ταιριάζει.
    6. Εργασία για το σπίτι: Ζητήσαμε από τους μαθητές να θέσουν ως στόχο τη σωστή αντιμετώπιση της κριτικής που τυχόν θα δεχτούν την επόμενη εβδομάδα, να καταγράψουν την εμπειρία τους στο φυλλάδιο 2 και να την παρουσιάσουν στην τάξη, στην αρχή του επόμενου μαθήματος.




Και η έκθεση για την Κριτική, όπως την προσέγγισαν στο άλλο τμήμα
http://skeptikistes.weebly.com/uploads/9/5/6/0/9560252/kritikh.doc

Ξεχωρίσαμε από τα συναισθήματα το θυμό, γιατί είναι έντονο συναίσθημα και πολλές φορές δημιουργεί προβλήματα όταν συνοδεύεται από μη αποδεκτή κοινωνική συμπεριφορά.
Ζητήσαμε από τους μαθητές να σχηματίσουν ομάδες των 4-5 ατόμων και να καταγράψουν, όσο πιο γρήγορα μπορούν, τα πράγματα που τους κάνουν να θυμώνουν (5-7 λεπτά). Στη συνέχεια, τα καταγράψαμε στον πίνακα και τα συζητήσαμε σύντομα (πράγματα που τους θυμώνουν: η αδιαφορία, η κοροϊδία, τα ψέματα, η συμπεριφορά συγκεκριμένων μαθητών (όχι ονομαστικά), το μάθημα με κάποιους καθηγητές (όχι ονομαστικά), κάποιοι συμμαθητές που κάνουν πράγματα (π.χ. τσιγάρο) μόνο για να είναι αρεστοί από άλλους, προβλήματα με τους γονείς. Στη συνέχεια, συζητήσαμε ποια από αυτά τους προκαλούν εκνευρισμό, τι αισθάνονται να συμβαίνει στο σώμα τους (ελαφριά ένταση, σφιγμένοι ώμοι, σφιγμένο στομάχι), τι θα ήθελαν να κάνουν (να φωνάξουν, να ουρλιάξουν, να χτυπήσουν). Μετά φτιάξαμε ένα θερμόμετρο τοποθετώντας στην κορυφή της κλίμακας τις καταστάσεις που προκαλούν στους μαθητές έντονο εκνευρισμό και στη βάση τις πιο ήπιες ενοχλήσεις. (Στην κορυφή οι μαθητές τοποθέτησαν την αδιαφορία, η κοροϊδία, τα ψέματα, παιδιά που υποκρίνονται ότι είναι κάτι άλλο από αυτό που πραγματικά είναι, τους συμμαθητές που τους εκνευρίζουν, στη συνέχεια τους καθηγητές και τέλος τους γονείς). Στη δεξιά πλευρά του θερμόμετρου βάλαμε τις σωματικές εκδηλώσεις των συναισθημάτων και πώς θα ήθελαν να αντιδράσουν.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΘΥΜΟΥ    

Είναι χρήσιμο να μάθουν οι μαθητές να εκφράζουν το θυμό τους, καθώς η συσσώρευση θυμού μπορεί να οδηγήσει σε συναισθηματικά προβλήματα και προβλήματα συμπεριφοράς. Στόχος μας είναι να διδάξουμε στους μαθητές αποδεκτούς τρόπους έκφρασης του θυμού. Είναι σημαντικό να μάθουν να ελέγχουν το θυμό τους. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν πρέπει να θυμώνουν. Για να έχει κάποιο αποτέλεσμα, πρέπει να ξέρουν οι άλλοι, γιατί θύμωσαν. Ο θυμός είναι κάτι που αισθανόμαστε όλοι κατά καιρούς. Δεν ενδείκνυται ούτε η καταπίεση του θυμού ούτε το βίαιο ξέσπασμα. Δεν είναι κακό να δείξουν ότι είναι θυμωμένοι, σημασία έχει ο τρόπος με τον οποίο το δείχνουν. Όσο θυμωμένοι και αν είναι, πρέπει να προσπαθήσουν να διατηρήσουν την ψυχραιμία τους. Όσον αφορά στην αντιμετώπιση του θυμού κάποιου άλλου, καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι είναι δύσκολο να αντιμετωπίσουμε κάποιον, όταν είναι θυμωμένος και ότι πρέπει  να του δώσουμε χρόνο να εκτονώσει το θυμό του, προτού συζητήσουμε μαζί του. 

Στη συνέχεια, οι μαθητές κλήθηκαν να σκεφτούν πιθανές οδηγίες αντιμετώπισης του θυμού:

(Απαντήσεις:

• κάποιοι θα απομακρύνονταν από το δωμάτιο
• κάποιοι θα έβρισκαν κάποιο αντικείμενο να χτυπήσουν
• κάποιοι θα ζωγράφιζαν ή θα έκαναν μουτζούρες σε ένα χαρτί
• κάποιοι από την υπερένταση θα ξέσπαγαν σε κλάματα
• κάποιοι θα έπαιρναν βαθιές ανάσες και ίσως ξεκινούσαν το μέτρημα)

Τέλος, δόθηκε στους μαθητές ένα φυλλάδιο, στο οποίο παρουσιάζονται 10 καταστάσεις (Αντιμετώπιση περιπτώσεων) που μπορεί να σου προκαλέσουν θυμό. Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισής τους; Οι μαθητές πρώτα εργάστηκαν ατομικά (πώς θα αντιμετώπιζαν δημιουργικά την κάθε κατάσταση) και, στη συνέχεια, ομαδικά συζήτησαν τις προσωπικές αποφάσεις με τα άλλα μέλη της ομάδας προσπαθώντας να καταλήξουν σε μια ομαδική απόφαση για κάθε περίπτωση.(Στην πλειοψηφία τους, οι μαθητές πρότειναν ήπιες μορφές αντίδρασης. Ούτε θα νευρίαζαν τόσο πολύ, ώστε να μπουν σε μπελάδες- πλην δυο εξαιρέσεων- ούτε, όμως, θα συγκρατούσαν το θυμό και θα αγνοούσαν την κατάσταση).

Με κάρτες συναισθημάτων δουλέψαμε αυτή τη φορά. Τα παιδιά σκέφτηκαν πώς αισθάνονται σε κάποιες καταστάσεις και πώς αντιδρούν. Ανέφεραν παραδείγματα και εμπειρίες από την προσωπική τους ζωή. Συζητήσαμε για το ότι υπάρχουν θετικά και αρνητικά συναισθήματα, για το ότι υπάρχουν, γενικά, συναισθήματα, γιατί συνδέονται με τις ανάγκες και τις επιθυμίες μας.

Αναλυτικά:
 
-  ζητήθηκε, πρώτα, από τα παιδιά να αναφέρουν ένα συναίσθημα που τους έρχεται αυθόρμητα στο μυαλό. Ένα ενδεικτικό brain storm: νιώθω υπέροχα, είμαι ερωτευμένη, νιώθω αηδία, βαρεμάρα, ντροπή, φόβο, χαρά, ευτυχία, αδιαφορία, μπερδεμένη. 

-  επέλεξε το καθένα τη δικιά του κάρτα συναισθήματος και, αφού σκέφτηκε για λίγο, τη διάβασε στην ολομέλεια. Τους έγινε, ξανά, υπενθύμιση, ότι όποιος/α δε νιώθει άνετα, μπορεί να μη μιλήσει, αλλά να παρακολουθεί. Ή να μιλήσει μετά, αν/όταν νιώσει έτοιμος/η. 

Ανέφεραν παραδείγματα και εμπειρίες από την προσωπική τους ζωή.
Από τα παιδιά της Α΄ Γυμνασίου, ενδεικτικά: η κοροϊδία, ο σαρκασμός, η ειρωνεία και το ψέμα τους πληγώνει - η σωματική και λεκτική βία από αδέρφια και φίλους -  η άδικη κατηγορία - η προδοσία από κοντινούς τους ανθρώπους ή η συναίσθηση ότι πρόδωσαν την ομάδα τους ή τον εαυτό τους - η υποτίμηση και η απαξίωση - η μη αποδοχή τους, για αυτό που είναι, από τους άλλους - η επιτυχία ή αποτυχία στις εξετάσεις ή τους αγώνες - στιγμές οικογενειακές (χαράς και λύπης). 
Για τα παιδιά της Γ΄ Γυμνασίου, το παιχνίδι με τις κάρτες εξελίχθηκε ως εξής: Απογοητεύτηκα, όταν δεν πέτυχα τους στόχους μου. Ένιωσα μοναξιά, όταν με άφησαν μόνη στο σπίτι μου.Δεν μπορούσα να συγκρατήσω τα δάκρυά μου, όταν έχασε η ομάδα μου. Ένιωσα ανακούφιση, όταν όλα πήγαν όπως τα ήθελα. Ένιωσα αγαπητός, όταν βοήθησα κάποιον.Ένιωσα ευχαρίστηση, όταν όλα στη ζωή μου πήγαιναν καλά. Χάρηκα, όταν η φίλη μου πέρασε στο διαγωνισμό. Όταν με απέκλεισαν από κάτι, ένιωσα θυμό, μίσος, οργή, αδικημένη, στενοχωρημένη, λυπημένη. Λυπάμαι, όταν βλέπω τον κόσμο να αλλάζει προς το χειρότερο. 

-  συνεχίστηκε η συζήτηση, καλώντας τους να σκεφτούν τα εξής: 
       - υπάρχουν συναισθήματα που επιτρέπονται στα αγόρια, αλλά όχι στα κορίτσια ή το αντίστροφο (π.χ. το κλάμα, η έκφραση του θυμού)        
      - ποια επιτρέπονται στους μεγάλους και όχι στους μικρούς (οι μικροί μπορούν να ουρλιάζουν, να χτυπάνε, να κλωτσάνε)  
-  στη συνέχεια, η συζήτηση επικεντρώθηκε στο αν ένα θετικό συναίσθημα μπορεί να μετατραπεί σε αρνητικό (π.χ. ο έρωτας, η αγάπη: καταλήξαμε ότι αν δεν υπάρχει ανταπόκριση και γίνεται εμμονή, μπορεί να μετατραπεί σε αρνητικό) 

-  καταλήξαμε σε συμπεράσματα ουσιαστικά: α) το συναίσθημα, γενικά, είναι μέρος της φύσης μας
                                                                   β) υπάρχουν συναισθήματα με θετική και αρνητική χροιά  
                                                                   γ) συνειδητοποίησαν το γεγονός ότι η ποικίλη γκάμα των 
                                                                       συναισθημάτων δείχνει την πολύπλοκη ανθρώπινη ψυχοσύνθεση
                                                                   δ) από τη στιγμή που θυμόμαστε τον εαυτό μας, μας "επιβάλλουν" τι 
                                                                       πρέπει να νιώθουμε και τι όχι.                                                                    ε) ακόμη κι αν προσποιούμαστε ότι δεν αισθανόμαστε, τα συναισθήματα υπάρχουν, δεν φεύγουν. Όσο κι αν τα αγνοούμε  ή τα κρύβουμε τα συναισθήματα θα βρουν τρόπο να εκδηλωθούν. Ακόμη,  δεν πρέπει να τα κρατάμε μέσα μας, γιατί καταναλώνουμε πολύτιμη ενέργεια που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί πιο παραγωγικά. Επίσης, μπορούν να εμφανιστούν σωματικά συμπτώματα (π.χ. πόνος στο στομάχι, πονοκέφαλος). Ο τρόπος εκδήλωσης των συναισθημάτων διαφέρει από άτομο σε άτομο.   

-  επιτεύχθηκαν, στο μέγιστο δυνατό, οι στόχοι της συνάντησης αυτής, δηλ. να αναδειχθούν τα συναισθήματα ως μέρος της ανθρώπινης ύπαρξης, να αναδειχθεί η δυσκολία στην έκφραση των συναισθημάτων μας, και να διαφανούν τα στερεότυπα, όσον αφορά στην έκφραση των συναισθημάτων, ανάμεσα στα δύο φύλα.

Με την ομάδα ασχοληθήκαμε με το θέμα της αυτοεκτίμησης. Στόχοι των συναντήσεων ήταν:
- Να αναδειχθεί πώς τα θετικά ή αρνητικά μηνύματα που δεχόμαστε από τους άλλους από τη στιγμή που γεννιόμαστε, επηρεάζουν το πόσο εκτιμούμε τον εαυτό μας και πόσο τον εμπιστευόμαστε
- Να αναδειχθεί πως η άποψη που έχει κανείς για τον εαυτό του επηρεάζει την ικανότητα και τη διάθεσή του 
να τον φροντίσει συνολικά
 
Με τα παιδιά της Α΄ Γυμνασίου: στην αρχή για λίγη ώρα ανακεφαλαιώσαμε και σχολιάσαμε αυτά που η ομάδα είχε κάνει στην πρώτη συνάντηση.
Στη συνέχεια, έθεσα στους μαθητές την ερώτηση: «Έχετε βρεθεί ποτέ στη θέση να σας κάνει κάποιος ένα κομπλιμέντο, ένα θετικό σχόλιο για σας, και εσείς να νιώσετε άσχημα, γιατί νομίζατε ότι δεν το αξίζατε;".
Οι μαθητές σχεδόν όλοι θέλησαν να απαντήσουν. Οι απαντήσεις, απλώς, ακούστηκαν, χωρίς να σχολιαστούν.

Γενικές παρατηρήσεις από τις απαντήσεις των μαθητών:

- Τα κορίτσια εστίασαν τα περισσότερα στην εξωτερική τους εμφάνιση και ακούστηκαν  χαρακτηριστικά σχόλια, όπως: τραγουδώ όμορφα, χορεύω πολύ καλά, έχω ωραίο χαμόγελο, έχω καταπληκτικό σώμα, κ.λπ.

- Αντίθετα, τα αγόρια εστίασαν περισσότερο σε θετικά σχόλια των  φίλων ή των προπονητών τους για τις επιδόσεις τους σε κάποιο άθλημα ή των καθηγητών τους για τις επιδόσεις τους στα μαθήματα.

Όταν μίλησαν σχεδόν όλα τα μέλη της ομάδας, κάποια παιδιά δε θέλησαν να εκφράσουν κάποια δική τους εμπειρία, τους μοίρασα το φυλλάδιο 1 και τους άφησα 10 λεπτά να το συμπληρώσει ο καθένας μόνος του, δίνοντας τη διευκρίνιση ότι μπορούν να συμπληρώσουν θετικές και αρνητικές πλευρές του εαυτού τους που δεν έχουν σχέση με επίδοση. Το φυλλάδιο συμπληρώθηκε ανώνυμα και απλώς έγραψαν το φύλο. 

Φυλλάδιο 1

Για το μαθητή

Είμαι καλός στο να ………………..

Δεν τα καταφέρνω στο να …………..

Όταν οι μαθητές συμπλήρωσαν το φυλλάδιο και άρχισαν να εκφράζουν τα θετικά και αρνητικά του χαρακτήρα τους, τους έθεσα και τις ερωτήσεις: «ήταν πιο εύκολο για σένα να συμπληρώσεις τη θετική ή την αρνητική στήλη του φυλλαδίου;», «δοκίμασες να κάνεις αυτό για το οποίο λες ότι δεν τα καταφέρνεις ή ποτέ δεν το δοκίμασες γιατί είσαι σίγουρος ότι θα αποτύχεις;», «φοβάσαι να δοκιμάσεις κάτι από φόβο μην αποτύχεις;», «ποιο άλλο γεγονός σε έχει κάνει να πιστεύεις ότι δεν τα καταφέρνεις σε αυτό;».

Σε γενικές γραμμές:

- Τα κορίτσια ισχυρίστηκαν ότι συμπλήρωσαν με την ίδια ευκολία και τις δύο στήλες, ενώ τα αγόρια ότι συμπλήρωσαν με μεγαλύτερη ευκολία τα αρνητικά χαρακτηριστικά τους.

- Τα κορίτσια σαν θετικά χαρακτηριστικά συμπλήρωσαν κυρίως τα: τραγουδώ καλά, χορεύω πολύ καλά, μαγειρεύω, κάνω εύκολα φίλους, είμαι άνθρωπος εμπιστοσύνης, παίζω καλό θέατρο, ζωγραφίζω καλά, είμαι η ψυχή της παρέας, συνδυάζω όμορφα τα ρούχα μου, διακοσμώ πολύ καλά το δωμάτιο μου. Αντίθετα, τα αγόρια αναφέρθηκαν όλα στο πόσο καλά τα καταφέρνουν στα αθλήματα, κυρίως το μπάσκετ και το ποδόσφαιρο, στους υπολογιστές και μερικά αναφέρθηκαν και στις επιδόσεις τους στα μαθηματικά.  

- Στα αρνητικά και οι δύο ανέφεραν την κακή επίδοσή τους σε κάποια μαθήματα και τα περισσότερα κορίτσια και την κακή επίδοσή τους στα αθλήματα.

- Όσον αφορά στα θετικά τους χαρακτηριστικά, οι περισσότεροι τα συνειδητοποίησαν μέσα από τις γνώμες των φίλων τους και της οικογένειάς τους, ενώ για τις κακές επιδόσεις τους στα μαθήματα γνώμονάς τους ήταν οι κακοί βαθμοί και η δυσκολία τους να κατανοήσουν, όταν μελετούσαν. Για να βελτιώσουν τα αρνητικά στοιχεία τους ισχυρίστηκαν ότι έκαναν κάποιες προσπάθειες, αλλά δε βρήκαν ανταπόκριση είτε από τους γονείς τους (πάντα ζητούσαν περισσότερα ή τους σύγκριναν με καλύτερους συνομηλίκους τους), είτε από τη βαθμολογία τους στον έλεγχο (μια καλύτερη βαθμολογία θα τους ενθάρρυνε να προσπαθήσουν περισσότερο) και για αυτό στο τέλος τα παράτησαν.


Παιχνίδι ρόλων

Επιλέχθηκαν 12 εθελοντές, για να παίξουν τις έξι σκηνές από μια μέρα του Πέτρου. Σε κάθε ζευγάρι δόθηκε φωτοτυπημένη η σκηνή που θα έπρεπε να δραματοποιήσουν, καθώς και λίγα λεπτά για να προετοιμάσουν το ρόλο τους. Όταν ολοκληρώθηκαν όλες οι σκηνές, τα μέλη της ομάδας συζήτησαν και, κυρίως, εστίασαν στις ερωτήσεις:

-  «Ποιοι είναι οι άνθρωποι που σας επηρεάζουν περισσότερο και καθορίζουν την εικόνα που έχετε για τον εαυτό σας;»

- «Επηρεάζει τον τρόπο που συμπεριφερόμαστε η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας;»

- «Αν σας συγκρίνουν, με ποιους, κυρίως, σας συγκρίνουν και πώς αυτό σας επηρεάζει;»

Ως γενικά συμπεράσματα από την παραπάνω συζήτηση θα μπορούσαμε να πούμε:

- Οι άνθρωποι που φάνηκε να επηρεάζουν περισσότερο με τη γνώμη τους τα μέλη της ομάδας είναι οι γονείς τους και οι φίλοι τους. Για τους φίλους, συγκεκριμένα, μπορεί να παραδέχτηκαν ότι δε γνωρίζουν περισσότερα από ό,τι οι ίδιοι, αλλά πάντα η γνώμη τους μετράει ακόμα και όταν αντιλαμβάνονται ότι μπορεί να μην είναι και τόσο αντικειμενική. Η γνώμη των αδελφών τους φάνηκε να αποτελεί, κυρίως, αιτία τσακωμών και διενέξεων και δε φάνηκε να τους επηρεάζει ιδιαίτερα.

- Τα θετικά σχόλια τους φτιάχνουν τη μέρα, ενώ, αντίθετα, τα αρνητικά τους χαλούν τη διάθεση. Όταν η μέρα τους ξεκινά με θετικά σχόλια, συνήθως, εξελίσσεται καλύτερα από τις υπόλοιπες.

- Τους ενοχλεί η σύγκριση, γιατί θεωρούν ότι γίνεται πάντοτε, όταν, οι γονείς τους, κυρίως, θέλουν να τους επιπλήξουν. Γίνεται, κυρίως, σύγκριση με τα υπόλοιπα αδέλφια τους, τους συμμαθητές ή γενικά γνωστούς συνομηλίκους τους. Πιστεύουν ότι όταν αυτοί κάνουν κάτι καλύτερα από τους υπόλοιπους δε δίνεται τόσο μεγάλη σημασία στις επιδόσεις τους ούτε αποκομίζουν τα θετικά σχόλια που θα ήθελαν.


Στις αντίστοιχες συναντήσεις που έγιναν με παιδιά της τρίτης τάξης, τα αποτελέσματα διαφοροποιούνται. Οι μαθητές μετά τη συμπλήρωση του φυλλαδίου διατύπωσαν τις εξής απόψεις:

-  Ισχυρίστηκαν και αυτοί ότι συμπλήρωσαν με την ίδια ευκολία και τις δύο στήλες του φυλλαδίου, αν και με μεγαλύτερη βαριεστημάρα.

-  Στα περισσότερα αγόρια αρέσει να ασχολούνται περισσότερο με ηλεκτρονικά παιχνίδια και τον υπολογιστή τους, παρά με τα κλασικά αθλήματα. Επίσης, η τηλεόραση και ο ύπνος είναι πεδία, όπου σημειώνουν ιδιαίτερα καλές επιδόσεις. Οι περισσότεροι δηλώνουν ότι αντιμετωπίζουν δυσκολία να ξυπνήσουν το πρωί, για να έρθουν στο σχολείο.

-  Τα κορίτσια παρουσιάζονται να ενδιαφέρονται για τα ψώνια στην αγορά, τα σήριαλ της τηλεόρασης, το χορό και τη μουσική

-  Όσοι μαθητές είπαν ότι αντιμετώπιζαν πρόβλημα με τα μαθήματα, κατά κύριο λόγο, ήταν στα φιλολογικά.

Στο παιχνίδι των ρόλων τα πράγματα φαίνονται να διαφοροποιούνται ακόμη περισσότερο, αφού το σύνολο των μαθητών ισχυρίστηκε ότι οι μοναδικές γνώμες και απόψεις που τους επηρέαζαν και τους προσανατόλιζαν για τις κινήσεις τους ήταν αυτές των φίλων τους. Η γνώμη των γονιών ή των δασκάλων τούς  άφηνε εξολοκλήρου αδιάφορους. Επίσης, ισχυρίστηκαν ότι και τα πρότυπα που προβάλλει η τηλεόραση δεν τους επηρεάζουν, αφού όλα αυτά τα θεωρούν βλακείες, παρόλο που η τηλεόραση απασχολεί ένα σημαντικό μέρος της μέρας τους. Βέβαια, όλοι παραδέχτηκαν ότι τα θετικά σχόλια τούς επηρεάζουν θετικά και αρνητικά, αλλά η επιρροή είναι μεγαλύτερη, αν προέρχεται από τους φίλους τους.

Στην 1η μας συνάντηση:

*   συζητήθηκαν οι στόχοι του προγράμματος και ο τρόπος εργασίας σε ομάδες (τοποθέτηση καθισμάτων σε κύκλο, ομαδοσυνεργατική επικοινωνία, συζήτηση και καταγραφή απόψεων, διάλογος συνεχής και ουσιαστικός)

*   έγινε μια πρώτη γνωριμία με τη συμβολή κάποιων ασκήσεων, για να νιώσουν άνετα (όπως: πώς πήραν το όνομά τους και ένα θετικό χαρακτηριστικό από το πρώτο γράμμα του ονόματός τους).
Παρατίθενται ενδεικτικές απαντήσεις, με τις οποίες, ταυτόχρονα, διαφαίνεται και το πώς βλέπουν τον εαυτό τους, -επιχειρήθηκε, δηλαδή, μια πρώτη προσπάθεια αυτογνωσίας: ελεύθερη, τσαχπίνης, χρήσιμος, φιλόζωος, κεφάτος, άτακτος, σπουδαίος, γαλήνιος, θαρραλέος, σκυλόφιλη, αυθεντική, ορεξάτη, βιβλιοφάγος, απρόσεχτη, απρόσμενη.

*   συνήφθη συμβόλαιο, με κανόνες από τα ίδια τα παιδιά, και επικυρώθηκε με τις υπογραφές τους.
Οι κανόνες: να μιλάει ο καθένας με τη σειρά του - όλοι ακούμε ο ένας τον άλλο με σεβασμό - περιμένουμε πάντα να τελειώσει ο άλλος αυτό που λέει - δε διακόπτουμε ποτέ - δε μιλάμε ταυτόχρονα - περιμένουμε να μας δοθεί ο λόγος - τις διαφωνίες μας τις εκφράζουμε με ήρεμο και ευγενικό τρόπο - δε σχολιάζουμε και δεν κοροϊδεύουμε ο ένας τον άλλο - δεν αγνοούμε, αλλά ακούμε προσεκτικά και με ενδιαφέρον - κοιτάμε τους συνομιλητές μας στο πρόσωπο - δε μιλάμε μεταξύ μας - δε τσακωνόμαστε μεταξύ μας - υπερασπιζόμαστε το δίκαιο του να εκφράζει την άποψή του ο συνομιλητής μας - εκφραζόμαστε με επιχειρήματα λογικά και σαφή - να δείχνει σεβασμό, γενικά, ο ένας προς τον άλλο.

*   συμπληρώθηκε ένας θυρεός (με ερωτήματα του τύπου: κάτι που μου αρέσει, κάτι που έχω πετύχει, κάτι που με αντιπροσωπεύει περισσότερο, κάτι που ονειρεύομαι, το σύνθημά μου είναι). Όλα τα παιδιά ανταποκρίθηκαν με ενθουσιασμό και διάβασαν τα γραφόμενά τους, εκτός από δύο που δίστασαν να εκθέσουν τα εσώψυχά τους στην ολομέλεια.
   -  στο Κάτι που μου αρέσει, επικεντρώθηκαν σε δύο κύριους άξονες: στην αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου τους με ευχάριστες δημιουργικές ασχολίες (διάβασμα βιβλίων, μουσικά ακούσματα και εκμάθηση μουσικών οργάνων, μαγειρικές-ζαχαροπλαστικές απόπειρες, χορός, άθλημα, ηλεκτρονικά παιχνίδια, ταξίδια) και στην ποιοτική επαφή με φίλους ή συγγενείς και με τα ζωάκια τους. Ένα παιδί εξέφρασε την άποψη ότι του αρέσει ο κόσμος, γενικά.
   -  στο Κάτι που έχω πετύχει, κυριαρχεί η καλή επίδοσή τους στη σχολική βαθμολογία και σε ποικίλους διαγωνισμούς (π.χ. σκακιού, κολύμβησης, μπάσκετ, ποδόσφαιρο). Ακολουθούν τα: η απόκτηση αληθινών καλών φίλων, η χαρά για την εμπιστοσύνη που τους δείχνουν πολλοί, η ανακάλυψη πολλών πραγμάτων για τον εαυτό τους.
   - στο Κάτι που με αντιπροσωπεύει περισσότερο, εκφράστηκαν ποιλικοτρόπως: άρχισαν από το δωμάτιό τους και κατέληξαν στο γέλιο και την οξυθυμία τους (το αντιθετικό αυτό ζεύγος επικρατεί στις περισσότερες απαντήσεις, αλλά ξεχωριστά, ποτέ μαζί, και αυτό είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον). Δωμάτιο, ωραία φωνή, αγάπη για τα ζώα, αίσθηση χρησιμότητας, αθλητισμός (συμμετοχή σε ομάδα ή αρέσκεια μιας ποδοσφαιρικής ομάδας), μουσική, ταξίδια, γέλιο (και χιούμορ και κρύα αστεία), αυθορμητισμός, αξιοπιστία, δημιουργικότητα, όρεξη για διάφορα πράγματα, απρόβλεπτος χαρακτήρας, πείσμα και απαίτηση να γίνεται το δικό τους, τσακωμός, οξυθυμία, - μια γκάμα ποικίλων χαρακτηριστικών προσωπικοτήτων.
   -   στο Κάτι που ονειρεύομαι, τα όνειρά τους είναι, αν μπορώ να το πω έτσι, σε γενικές γραμμές, προσγειωμένα. Έχει, κυρίως, σημασία για τα παιδιά να γίνουν καλοί και σπουδαίοι άνθρωποι με γνώσεις και να αντιλαμβάνονται-κατανοούν τον κόσμο και τους συνανθρώπους με αγάπη και σεβασμό. Αντικατοπτρίστηκαν οι βαθύτερες επιθυμίες και ανάγκες τους, όπως: να μείνουν για πάντα με τους φίλους/ες τους, να αποκτήσουν οικογένεια, να γίνουν οι καλύτεροι αθλητές ...στον πλανήτη, να αναδειχτούν ως οι καλύτεροι στην τάξη τους, να βραβευτούν σε διάφορους διαγωνισμούς, να ακολουθήσουν ένα επάγγελμα που να τους ικανοποιεί και να τους ολοκληρώνει, να ταξιδέψουν...
   -  Τα συνθήματά τους εκφράζουν τη βιοθεωρία που έχουν αναπτύξει, για να αντιμετωπίσουν τη ζωή με τη σοβαρότητα αλλά και με το χιούμορ που της πρέπει! 
Δεν υπάρχει "δεν μπορώ", υπάρχει "δε θέλω"! Ή όλα ή τίποτα! Μόνο μπροστά! Στην τάξη μου είμαστε οι καλύτεροι φίλοι, γιατί, όπου και να πάμε, γινόμαστε ρεζίλι! I love my life! Smile, Χαμογέλα! Η ζωή είναι μικρή, για να είναι οργανωμένη! Just for fun! ΠΑΟ για πάντα! Θρύλε, ολέ! Μην ακούς τι σου λένε οι άλλοι, γιατί οι άλλοι είναι πολλοί και η ζωή σου λίγη! Κοίτα μπροστά, γιατί αν γυρίσεις πίσω, όλα θα έχουν τελειώσει! Ένας για όλους και όλοι για τον εαυτό τους! Μπράβο, μπράβο, πάρα πολύ ωραίο, καλό, καλό! Ό,τι μπορείς να κάνεις για σήμερα, μην το αφήνεις για αύριο! Δεν έχει σημασία πόσες φορές θα πέσεις, αλλά πόσες θα σηκωθείς! Ζω τη ζωή, γιατί είναι μίζερη! 

*   και, ως επίλογος, καταγράφηκαν τα συναισθήματά τους από την πρώτη αυτή συνάντηση.