Σύνδεση με τα προηγούμενα: Οι μαθητές στην αρχή αναφέρθηκαν σε περιπτώσεις κριτικής  που δέχτηκαν μέσα στην εβδομάδα που πέρασε  και πώς την αντιμετώπισαν. Στη συνέχεια, αναφερθήκαμε στην υποτίμηση που είναι ένα είδος έμμεσης κριτικής, η οποία ασκείται με τέτοιο τρόπο που δεν είμαστε απολύτως σίγουροι για ποιο λόγο αισθανόμαστε άσχημα. Πολλές φορές το άτομο που μας υποτίμησε μπορεί να το αρνηθεί, να θεωρήσει ότι παρεξηγούμαστε εύκολα ή ότι είμαστε υπερβολικά ευαίσθητοι. Χωρίσαμε την τάξη σε ομάδες και μοιράσαμε το φυλλάδιο 3. Οι μαθητές εντόπισαν τις περιπτώσεις υποτίμησης (ειρωνεία- σαρκασμός, προσβολή, έλλειψη αυτοπεποίθησης). 

Στη συνέχεια, οι μαθητές ανέφεραν  τρόπους, με τους οποίους τους έχουν υποτιμήσει οι φίλοι ή οι γονείς αλλά και πώς οι ίδιοι έχουν υποτιμήσει τους εαυτούς τους.

•  προσβολές,ειρωνείες από φίλους (για το ντύσιμο, την εξωτερική εμφάνιση), από τους γονείς (ότι δεν άξιζαν τους βαθμούς που πήραν, αλλά άξιζαν χαμηλότερους και οι καθηγητές βάζουν με ευκολία υψηλούς βαθμούς)
•  υποτίμηση του εαυτού τους ότι δε θα τα καταφέρουν σε κάτι.

Στη συνέχεια, η συζήτηση επικεντρώθηκε στα εξής ερωτήματα:

•   πόσο άσχημα αισθανόμαστε όταν μας υποτιμούν; (στενοχωριόμαστε, κλαίμε,θυμώνουμε).
•   γιατί οι άνθρωποι υποτιμούν ο ένας τον άλλον; (αισθάνονται κατώτεροι και θέλουν να πληγώσουν τον άλλο,  θέλουν να τραβήξουν την προσοχή του άλλου, από κακία;)
•  γιατί υποτιμούμε τον εαυτό μας; (έλλειψη αυτοπεποίθησης, χαμηλή αυτοεκτίμηση, έχουμε συνηθίσει να μας υποτιμούν και να μας απορρίπτουν και το θεωρούμε φυσιολογικό να υποτιμούμε κι εμείς τον εαυτό μας;)
•  πώς αισθανόμαστε όταν εμείς υποτιμάμε κάποιον άλλον; (συνήθως υποτιμάμε κάποιον που μας υποτίμησε, οπότε θεωρούμε ότι το έχουμε ανταποδώσει, ενοχές και τύψεις αν υποτιμήσαμε κάποιον άθελά μας).

Κατόπιν, οι μαθητές σκέφτηκαν τρόπους για την αντιμετώπιση των περιπτώσεων υποτίμησης (θετικοί τρόποι αντιμετώπισης):

•  φεύγουν και αδιαφορούν
•  λένε ότι θίχτηκαν και γενικά εκφράζουν αυτό που νιώθουν σε αυτόν που τους υποτίμησε
•  δεν πιστεύουν αυτό που τους λένε και θεωρούν ότι έχουν άδικο
•  θεωρούν ότι αξίζουν περισσότερα και είναι σαφώς καλύτεροι.

 Παιχνίδι ρόλων : Μέσα από το παιχνίδι ρόλων οι μαθητές εξασκούνται στην αντιμετώπιση τέτοιων περιπτώσεων και στον καλύτερο χειρισμό τους.



Και η έκθεση για την Υποτίμηση, όπως την προσέγγισαν στο άλλο τμήμα. 
http://skeptikistes.weebly.com/uploads/9/5/6/0/9560252/ypotimhsh.doc

Όλοι έχουμε βρεθεί στο στόχαστρο της κριτικής. Μερικές φορές νιώσαμε ότι ήταν εποικοδομητική, ενώ άλλες άδικη, ή ότι, αν και δικαιολογημένη, ασκήθηκε με επιθετικό και προσβλητικό τρόπο. Μερικές φορές, η κριτική είναι έγκυρη και ασκείται προς όφελός μας, ενώ άλλες φορές είναι τελείως εσφαλμένη, υπερβολική και έχει τη μορφή προσβολής ή επίθεσης.  Όταν δεχόμαστε κριτική, νιώθουμε ότι φταίμε εμείς ή προκαλέσαμε κάποιο πρόβλημα, ιδιαίτερα όταν είναι υπερβολική. Η κριτική όμως μπορεί να αποβεί χρήσιμη, όταν ασκείται καλοπροαίρετα και με σεβασμό. Μέσα από μια τέτοια κριτική μαθαίνουμε πράγματα που μπορούν να μας βοηθήσουν να βελτιωθούμε ως άτομα. Αν στο παρελθόν βιώσαμε την κριτική σαν απόρριψη, μπορεί να προκύψει το συναίσθημα ότι η κριτική είναι ταυτόσημη με την απόρριψη. Έτσι, όταν δεχόμαστε κριτική, φέρνουμε στο μυαλό μας μόνο αρνητικές σκέψεις. Συνήθως, είναι πιο εύκολο να αντιμετωπίσουμε τη δίκαιη και καλοπροαίρετη κριτική. Επειδή όμως η κριτική δεν ασκείται πάντοτε με αυτό τον τρόπο, θα πρέπει να μάθουμε να την αντιμετωπίζουμε με όποιο τρόπο κι αν εκφράζεται. Ακόμη κι όταν εκφράζεται καλοπροαίρετα, μπορεί να νιώσουμε άσχημα, καθώς δεν είναι πάντα εύκολο να αποδεχτούμε ότι ενεργήσαμε λάθος.

ΣΚΟΠΟΣ:

• Η εποικοδομητική αντιμετώπιση της κριτικής, ώστε να μη νιώθουμε θιγμένοι και προσβεβλημένοι.
• Η αντιμετώπιση της άδικης κριτικής και των περιπτώσεων υποτίμησης.
• Ο εντοπισμός θεμάτων στα οποία οι μαθητές είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι ως προς την κριτική.

1. Αφού εισάγαμε τους μαθητές στο θέμα μοιράσαμε αντίγραφα του φυλλαδίου 1, όπου οι μαθητές κατέγραψαν περιπτώσεις στις οποίες δέχτηκαν κριτική. H κριτική που δέχτηκαν αφορούσε κυρίως: στην εμφάνισή τους-ντύσιμο, στα μαθήματά τους-επιδόσεις, (βαθμοί), το χαρακτήρα τους (εγωισμός, ότι μιλάνε πολύ, νευριάζουν εύκολα, ότι κοροϊδεύουν άλλα παιδιά, τη μουσική που ακούνε, ότι είναι απόλυτοι στις απόψεις τους). 
2. Στη συνέχεια ζητήθηκε να σημειώσουν στο δεξιό μέρος του φυλλαδίου 1, αν η κριτική που δέχτηκαν ήταν δίκαιη ή άδικη, σωστή ή λάθος, ή ανταποκρινόταν εν μέρει στην πραγματικότητα. (στο ντύσιμο κυρίως θεώρησαν ότι ήταν άδικη η κριτική, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις αναγνώρισαν ότι η κριτική ήταν δίκαιη και ήταν πρόθυμοι να τη σεβαστούν).
3. Σε μικρές ομάδες συμπλήρωσαν το κάτω μέρος του φυλλαδίου και συζήτησαν:

•  πώς νιώθουν όταν ξέρουν ότι η κριτική δεν ανταποκρίνεται στην αλήθεια ή ότι αγγίζει την υπερβολή: Βρίζουν, φωνάζουν, είναι αδιάφοροι και λένε σε αυτόν που τους έκανε την άσχημη κριτική να κοιτάει τη δουλειά του, εκνευρίζονται, είναι φοβερά ενοχλημένοι και φεύγουν.
• πώς αισθάνονται όταν ξέρουν ότι η κριτική είναι βάσιμη και δικαιολογημένη: δεν το δέχομαι αμέσως, νιώθω άσχημα, το σέβομαι και προσπαθώ να βελτιωθώ, νιώθω άσχημα αλλά το δέχομαι, προσπαθώ να βελτιωθώ, προσπαθώ να αλλάξω, προσπαθώ να βελτιωθώ αλλά λέω και στον άλλο ότι ούτε αυτός είναι τέλειος.
• είναι σε θέση να αναγνωρίσουν την ωφέλιμη κριτική; (πώς ένιωσαν σε αυτές τις περιπτώσεις; Τι ήταν αυτό που μας έκανε να θεωρήσουμε την κριτική ωφέλιμη; Με ποιον τρόπο εκφράστηκε;): αναγνωρίζουν την ωφέλιμη κριτική και εκτιμούν την προσπάθεια του άλλου που σκέφτηκε να τους ασκήσει κριτική με αυτό τον τρόπο, σέβονται τη γνώμη του, γενικά όταν η κριτική είναι καλοπροαίρετη, την εκτιμούν και προσπαθούν να βελτιωθούν, αντίθετα δε δέχονται την κακοπροαίρετη κριτική, που στόχο έχει να τους μειώσει και να τους υποτιμήσει και αντιδρούν σε αυτήν, μερικές φορές ακόμα και με άσχημο τρόπο.

     4. Καταγραφή των τρόπων αντιμετώπισης
Ρωτήσαμε τους μαθητές : "Τι μπορείτε να κάνετε όταν δέχεστε κριτική;"

Προτάσεις μαθητών:

• να την απορρίψουμε ευγενικά
• να τη δεχτούμε αν είναι σωστή
• να την αποφύγουμε ή να αδιαφορήσουμε
• φέρνουμε στο άτομο που μας επικρίνει ένα παράδειγμα με τον ίδιο και του τονίζουμε πώς νιώθουμε
• δε λέμε τίποτε, διατηρούμε την ψυχραιμία μας, αυτοσυγκράτηση, ηρεμία
• κάνουμε αυτοκριτική και προσπαθούμε να διορθωθούμε
• απαντούμε με χιούμορ

     5. Παιχνίδι ρόλων: Επιστρέψαμε στο φυλλάδιο 1 και ζητήσαμε από τους μαθητές να βεβαιωθούν ότι έχουν συμπεριλάβει τρία παραδείγματα δίκαιης και σωστής κριτικής και τρία παραδείγματα άδικης και λανθασμένης κριτικής. Μέσα από παιχνίδι ρόλων παρουσιάσαμε την αντιμετώπιση δίκαιης, άδικης και μερικώς δίκαιης κριτικής. Τονίσαμε ότι στις περιπτώσεις κριτικής είναι σημαντικό να αποδεχόμαστε ό,τι μας είναι χρήσιμο και να απορρίπτουμε ό,τι δε μας ταιριάζει.
    6. Εργασία για το σπίτι: Ζητήσαμε από τους μαθητές να θέσουν ως στόχο τη σωστή αντιμετώπιση της κριτικής που τυχόν θα δεχτούν την επόμενη εβδομάδα, να καταγράψουν την εμπειρία τους στο φυλλάδιο 2 και να την παρουσιάσουν στην τάξη, στην αρχή του επόμενου μαθήματος.




Και η έκθεση για την Κριτική, όπως την προσέγγισαν στο άλλο τμήμα
http://skeptikistes.weebly.com/uploads/9/5/6/0/9560252/kritikh.doc

Ξεχωρίσαμε από τα συναισθήματα το θυμό, γιατί είναι έντονο συναίσθημα και πολλές φορές δημιουργεί προβλήματα όταν συνοδεύεται από μη αποδεκτή κοινωνική συμπεριφορά.
Ζητήσαμε από τους μαθητές να σχηματίσουν ομάδες των 4-5 ατόμων και να καταγράψουν, όσο πιο γρήγορα μπορούν, τα πράγματα που τους κάνουν να θυμώνουν (5-7 λεπτά). Στη συνέχεια, τα καταγράψαμε στον πίνακα και τα συζητήσαμε σύντομα (πράγματα που τους θυμώνουν: η αδιαφορία, η κοροϊδία, τα ψέματα, η συμπεριφορά συγκεκριμένων μαθητών (όχι ονομαστικά), το μάθημα με κάποιους καθηγητές (όχι ονομαστικά), κάποιοι συμμαθητές που κάνουν πράγματα (π.χ. τσιγάρο) μόνο για να είναι αρεστοί από άλλους, προβλήματα με τους γονείς. Στη συνέχεια, συζητήσαμε ποια από αυτά τους προκαλούν εκνευρισμό, τι αισθάνονται να συμβαίνει στο σώμα τους (ελαφριά ένταση, σφιγμένοι ώμοι, σφιγμένο στομάχι), τι θα ήθελαν να κάνουν (να φωνάξουν, να ουρλιάξουν, να χτυπήσουν). Μετά φτιάξαμε ένα θερμόμετρο τοποθετώντας στην κορυφή της κλίμακας τις καταστάσεις που προκαλούν στους μαθητές έντονο εκνευρισμό και στη βάση τις πιο ήπιες ενοχλήσεις. (Στην κορυφή οι μαθητές τοποθέτησαν την αδιαφορία, η κοροϊδία, τα ψέματα, παιδιά που υποκρίνονται ότι είναι κάτι άλλο από αυτό που πραγματικά είναι, τους συμμαθητές που τους εκνευρίζουν, στη συνέχεια τους καθηγητές και τέλος τους γονείς). Στη δεξιά πλευρά του θερμόμετρου βάλαμε τις σωματικές εκδηλώσεις των συναισθημάτων και πώς θα ήθελαν να αντιδράσουν.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΘΥΜΟΥ    

Είναι χρήσιμο να μάθουν οι μαθητές να εκφράζουν το θυμό τους, καθώς η συσσώρευση θυμού μπορεί να οδηγήσει σε συναισθηματικά προβλήματα και προβλήματα συμπεριφοράς. Στόχος μας είναι να διδάξουμε στους μαθητές αποδεκτούς τρόπους έκφρασης του θυμού. Είναι σημαντικό να μάθουν να ελέγχουν το θυμό τους. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν πρέπει να θυμώνουν. Για να έχει κάποιο αποτέλεσμα, πρέπει να ξέρουν οι άλλοι, γιατί θύμωσαν. Ο θυμός είναι κάτι που αισθανόμαστε όλοι κατά καιρούς. Δεν ενδείκνυται ούτε η καταπίεση του θυμού ούτε το βίαιο ξέσπασμα. Δεν είναι κακό να δείξουν ότι είναι θυμωμένοι, σημασία έχει ο τρόπος με τον οποίο το δείχνουν. Όσο θυμωμένοι και αν είναι, πρέπει να προσπαθήσουν να διατηρήσουν την ψυχραιμία τους. Όσον αφορά στην αντιμετώπιση του θυμού κάποιου άλλου, καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι είναι δύσκολο να αντιμετωπίσουμε κάποιον, όταν είναι θυμωμένος και ότι πρέπει  να του δώσουμε χρόνο να εκτονώσει το θυμό του, προτού συζητήσουμε μαζί του. 

Στη συνέχεια, οι μαθητές κλήθηκαν να σκεφτούν πιθανές οδηγίες αντιμετώπισης του θυμού:

(Απαντήσεις:

• κάποιοι θα απομακρύνονταν από το δωμάτιο
• κάποιοι θα έβρισκαν κάποιο αντικείμενο να χτυπήσουν
• κάποιοι θα ζωγράφιζαν ή θα έκαναν μουτζούρες σε ένα χαρτί
• κάποιοι από την υπερένταση θα ξέσπαγαν σε κλάματα
• κάποιοι θα έπαιρναν βαθιές ανάσες και ίσως ξεκινούσαν το μέτρημα)

Τέλος, δόθηκε στους μαθητές ένα φυλλάδιο, στο οποίο παρουσιάζονται 10 καταστάσεις (Αντιμετώπιση περιπτώσεων) που μπορεί να σου προκαλέσουν θυμό. Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισής τους; Οι μαθητές πρώτα εργάστηκαν ατομικά (πώς θα αντιμετώπιζαν δημιουργικά την κάθε κατάσταση) και, στη συνέχεια, ομαδικά συζήτησαν τις προσωπικές αποφάσεις με τα άλλα μέλη της ομάδας προσπαθώντας να καταλήξουν σε μια ομαδική απόφαση για κάθε περίπτωση.(Στην πλειοψηφία τους, οι μαθητές πρότειναν ήπιες μορφές αντίδρασης. Ούτε θα νευρίαζαν τόσο πολύ, ώστε να μπουν σε μπελάδες- πλην δυο εξαιρέσεων- ούτε, όμως, θα συγκρατούσαν το θυμό και θα αγνοούσαν την κατάσταση).

Με κάρτες συναισθημάτων δουλέψαμε αυτή τη φορά. Τα παιδιά σκέφτηκαν πώς αισθάνονται σε κάποιες καταστάσεις και πώς αντιδρούν. Ανέφεραν παραδείγματα και εμπειρίες από την προσωπική τους ζωή. Συζητήσαμε για το ότι υπάρχουν θετικά και αρνητικά συναισθήματα, για το ότι υπάρχουν, γενικά, συναισθήματα, γιατί συνδέονται με τις ανάγκες και τις επιθυμίες μας.

Αναλυτικά:
 
-  ζητήθηκε, πρώτα, από τα παιδιά να αναφέρουν ένα συναίσθημα που τους έρχεται αυθόρμητα στο μυαλό. Ένα ενδεικτικό brain storm: νιώθω υπέροχα, είμαι ερωτευμένη, νιώθω αηδία, βαρεμάρα, ντροπή, φόβο, χαρά, ευτυχία, αδιαφορία, μπερδεμένη. 

-  επέλεξε το καθένα τη δικιά του κάρτα συναισθήματος και, αφού σκέφτηκε για λίγο, τη διάβασε στην ολομέλεια. Τους έγινε, ξανά, υπενθύμιση, ότι όποιος/α δε νιώθει άνετα, μπορεί να μη μιλήσει, αλλά να παρακολουθεί. Ή να μιλήσει μετά, αν/όταν νιώσει έτοιμος/η. 

Ανέφεραν παραδείγματα και εμπειρίες από την προσωπική τους ζωή.
Από τα παιδιά της Α΄ Γυμνασίου, ενδεικτικά: η κοροϊδία, ο σαρκασμός, η ειρωνεία και το ψέμα τους πληγώνει - η σωματική και λεκτική βία από αδέρφια και φίλους -  η άδικη κατηγορία - η προδοσία από κοντινούς τους ανθρώπους ή η συναίσθηση ότι πρόδωσαν την ομάδα τους ή τον εαυτό τους - η υποτίμηση και η απαξίωση - η μη αποδοχή τους, για αυτό που είναι, από τους άλλους - η επιτυχία ή αποτυχία στις εξετάσεις ή τους αγώνες - στιγμές οικογενειακές (χαράς και λύπης). 
Για τα παιδιά της Γ΄ Γυμνασίου, το παιχνίδι με τις κάρτες εξελίχθηκε ως εξής: Απογοητεύτηκα, όταν δεν πέτυχα τους στόχους μου. Ένιωσα μοναξιά, όταν με άφησαν μόνη στο σπίτι μου.Δεν μπορούσα να συγκρατήσω τα δάκρυά μου, όταν έχασε η ομάδα μου. Ένιωσα ανακούφιση, όταν όλα πήγαν όπως τα ήθελα. Ένιωσα αγαπητός, όταν βοήθησα κάποιον.Ένιωσα ευχαρίστηση, όταν όλα στη ζωή μου πήγαιναν καλά. Χάρηκα, όταν η φίλη μου πέρασε στο διαγωνισμό. Όταν με απέκλεισαν από κάτι, ένιωσα θυμό, μίσος, οργή, αδικημένη, στενοχωρημένη, λυπημένη. Λυπάμαι, όταν βλέπω τον κόσμο να αλλάζει προς το χειρότερο. 

-  συνεχίστηκε η συζήτηση, καλώντας τους να σκεφτούν τα εξής: 
       - υπάρχουν συναισθήματα που επιτρέπονται στα αγόρια, αλλά όχι στα κορίτσια ή το αντίστροφο (π.χ. το κλάμα, η έκφραση του θυμού)        
      - ποια επιτρέπονται στους μεγάλους και όχι στους μικρούς (οι μικροί μπορούν να ουρλιάζουν, να χτυπάνε, να κλωτσάνε)  
-  στη συνέχεια, η συζήτηση επικεντρώθηκε στο αν ένα θετικό συναίσθημα μπορεί να μετατραπεί σε αρνητικό (π.χ. ο έρωτας, η αγάπη: καταλήξαμε ότι αν δεν υπάρχει ανταπόκριση και γίνεται εμμονή, μπορεί να μετατραπεί σε αρνητικό) 

-  καταλήξαμε σε συμπεράσματα ουσιαστικά: α) το συναίσθημα, γενικά, είναι μέρος της φύσης μας
                                                                   β) υπάρχουν συναισθήματα με θετική και αρνητική χροιά  
                                                                   γ) συνειδητοποίησαν το γεγονός ότι η ποικίλη γκάμα των 
                                                                       συναισθημάτων δείχνει την πολύπλοκη ανθρώπινη ψυχοσύνθεση
                                                                   δ) από τη στιγμή που θυμόμαστε τον εαυτό μας, μας "επιβάλλουν" τι 
                                                                       πρέπει να νιώθουμε και τι όχι.                                                                    ε) ακόμη κι αν προσποιούμαστε ότι δεν αισθανόμαστε, τα συναισθήματα υπάρχουν, δεν φεύγουν. Όσο κι αν τα αγνοούμε  ή τα κρύβουμε τα συναισθήματα θα βρουν τρόπο να εκδηλωθούν. Ακόμη,  δεν πρέπει να τα κρατάμε μέσα μας, γιατί καταναλώνουμε πολύτιμη ενέργεια που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί πιο παραγωγικά. Επίσης, μπορούν να εμφανιστούν σωματικά συμπτώματα (π.χ. πόνος στο στομάχι, πονοκέφαλος). Ο τρόπος εκδήλωσης των συναισθημάτων διαφέρει από άτομο σε άτομο.   

-  επιτεύχθηκαν, στο μέγιστο δυνατό, οι στόχοι της συνάντησης αυτής, δηλ. να αναδειχθούν τα συναισθήματα ως μέρος της ανθρώπινης ύπαρξης, να αναδειχθεί η δυσκολία στην έκφραση των συναισθημάτων μας, και να διαφανούν τα στερεότυπα, όσον αφορά στην έκφραση των συναισθημάτων, ανάμεσα στα δύο φύλα.