Με την ομάδα ασχοληθήκαμε με το θέμα της αυτοεκτίμησης. Στόχοι των συναντήσεων ήταν:
- Να αναδειχθεί πώς τα θετικά ή αρνητικά μηνύματα που δεχόμαστε από τους άλλους από τη στιγμή που γεννιόμαστε, επηρεάζουν το πόσο εκτιμούμε τον εαυτό μας και πόσο τον εμπιστευόμαστε
- Να αναδειχθεί πως η άποψη που έχει κανείς για τον εαυτό του επηρεάζει την ικανότητα και τη διάθεσή του 
να τον φροντίσει συνολικά
 
Με τα παιδιά της Α΄ Γυμνασίου: στην αρχή για λίγη ώρα ανακεφαλαιώσαμε και σχολιάσαμε αυτά που η ομάδα είχε κάνει στην πρώτη συνάντηση.
Στη συνέχεια, έθεσα στους μαθητές την ερώτηση: «Έχετε βρεθεί ποτέ στη θέση να σας κάνει κάποιος ένα κομπλιμέντο, ένα θετικό σχόλιο για σας, και εσείς να νιώσετε άσχημα, γιατί νομίζατε ότι δεν το αξίζατε;".
Οι μαθητές σχεδόν όλοι θέλησαν να απαντήσουν. Οι απαντήσεις, απλώς, ακούστηκαν, χωρίς να σχολιαστούν.

Γενικές παρατηρήσεις από τις απαντήσεις των μαθητών:

- Τα κορίτσια εστίασαν τα περισσότερα στην εξωτερική τους εμφάνιση και ακούστηκαν  χαρακτηριστικά σχόλια, όπως: τραγουδώ όμορφα, χορεύω πολύ καλά, έχω ωραίο χαμόγελο, έχω καταπληκτικό σώμα, κ.λπ.

- Αντίθετα, τα αγόρια εστίασαν περισσότερο σε θετικά σχόλια των  φίλων ή των προπονητών τους για τις επιδόσεις τους σε κάποιο άθλημα ή των καθηγητών τους για τις επιδόσεις τους στα μαθήματα.

Όταν μίλησαν σχεδόν όλα τα μέλη της ομάδας, κάποια παιδιά δε θέλησαν να εκφράσουν κάποια δική τους εμπειρία, τους μοίρασα το φυλλάδιο 1 και τους άφησα 10 λεπτά να το συμπληρώσει ο καθένας μόνος του, δίνοντας τη διευκρίνιση ότι μπορούν να συμπληρώσουν θετικές και αρνητικές πλευρές του εαυτού τους που δεν έχουν σχέση με επίδοση. Το φυλλάδιο συμπληρώθηκε ανώνυμα και απλώς έγραψαν το φύλο. 

Φυλλάδιο 1

Για το μαθητή

Είμαι καλός στο να ………………..

Δεν τα καταφέρνω στο να …………..

Όταν οι μαθητές συμπλήρωσαν το φυλλάδιο και άρχισαν να εκφράζουν τα θετικά και αρνητικά του χαρακτήρα τους, τους έθεσα και τις ερωτήσεις: «ήταν πιο εύκολο για σένα να συμπληρώσεις τη θετική ή την αρνητική στήλη του φυλλαδίου;», «δοκίμασες να κάνεις αυτό για το οποίο λες ότι δεν τα καταφέρνεις ή ποτέ δεν το δοκίμασες γιατί είσαι σίγουρος ότι θα αποτύχεις;», «φοβάσαι να δοκιμάσεις κάτι από φόβο μην αποτύχεις;», «ποιο άλλο γεγονός σε έχει κάνει να πιστεύεις ότι δεν τα καταφέρνεις σε αυτό;».

Σε γενικές γραμμές:

- Τα κορίτσια ισχυρίστηκαν ότι συμπλήρωσαν με την ίδια ευκολία και τις δύο στήλες, ενώ τα αγόρια ότι συμπλήρωσαν με μεγαλύτερη ευκολία τα αρνητικά χαρακτηριστικά τους.

- Τα κορίτσια σαν θετικά χαρακτηριστικά συμπλήρωσαν κυρίως τα: τραγουδώ καλά, χορεύω πολύ καλά, μαγειρεύω, κάνω εύκολα φίλους, είμαι άνθρωπος εμπιστοσύνης, παίζω καλό θέατρο, ζωγραφίζω καλά, είμαι η ψυχή της παρέας, συνδυάζω όμορφα τα ρούχα μου, διακοσμώ πολύ καλά το δωμάτιο μου. Αντίθετα, τα αγόρια αναφέρθηκαν όλα στο πόσο καλά τα καταφέρνουν στα αθλήματα, κυρίως το μπάσκετ και το ποδόσφαιρο, στους υπολογιστές και μερικά αναφέρθηκαν και στις επιδόσεις τους στα μαθηματικά.  

- Στα αρνητικά και οι δύο ανέφεραν την κακή επίδοσή τους σε κάποια μαθήματα και τα περισσότερα κορίτσια και την κακή επίδοσή τους στα αθλήματα.

- Όσον αφορά στα θετικά τους χαρακτηριστικά, οι περισσότεροι τα συνειδητοποίησαν μέσα από τις γνώμες των φίλων τους και της οικογένειάς τους, ενώ για τις κακές επιδόσεις τους στα μαθήματα γνώμονάς τους ήταν οι κακοί βαθμοί και η δυσκολία τους να κατανοήσουν, όταν μελετούσαν. Για να βελτιώσουν τα αρνητικά στοιχεία τους ισχυρίστηκαν ότι έκαναν κάποιες προσπάθειες, αλλά δε βρήκαν ανταπόκριση είτε από τους γονείς τους (πάντα ζητούσαν περισσότερα ή τους σύγκριναν με καλύτερους συνομηλίκους τους), είτε από τη βαθμολογία τους στον έλεγχο (μια καλύτερη βαθμολογία θα τους ενθάρρυνε να προσπαθήσουν περισσότερο) και για αυτό στο τέλος τα παράτησαν.


Παιχνίδι ρόλων

Επιλέχθηκαν 12 εθελοντές, για να παίξουν τις έξι σκηνές από μια μέρα του Πέτρου. Σε κάθε ζευγάρι δόθηκε φωτοτυπημένη η σκηνή που θα έπρεπε να δραματοποιήσουν, καθώς και λίγα λεπτά για να προετοιμάσουν το ρόλο τους. Όταν ολοκληρώθηκαν όλες οι σκηνές, τα μέλη της ομάδας συζήτησαν και, κυρίως, εστίασαν στις ερωτήσεις:

-  «Ποιοι είναι οι άνθρωποι που σας επηρεάζουν περισσότερο και καθορίζουν την εικόνα που έχετε για τον εαυτό σας;»

- «Επηρεάζει τον τρόπο που συμπεριφερόμαστε η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας;»

- «Αν σας συγκρίνουν, με ποιους, κυρίως, σας συγκρίνουν και πώς αυτό σας επηρεάζει;»

Ως γενικά συμπεράσματα από την παραπάνω συζήτηση θα μπορούσαμε να πούμε:

- Οι άνθρωποι που φάνηκε να επηρεάζουν περισσότερο με τη γνώμη τους τα μέλη της ομάδας είναι οι γονείς τους και οι φίλοι τους. Για τους φίλους, συγκεκριμένα, μπορεί να παραδέχτηκαν ότι δε γνωρίζουν περισσότερα από ό,τι οι ίδιοι, αλλά πάντα η γνώμη τους μετράει ακόμα και όταν αντιλαμβάνονται ότι μπορεί να μην είναι και τόσο αντικειμενική. Η γνώμη των αδελφών τους φάνηκε να αποτελεί, κυρίως, αιτία τσακωμών και διενέξεων και δε φάνηκε να τους επηρεάζει ιδιαίτερα.

- Τα θετικά σχόλια τους φτιάχνουν τη μέρα, ενώ, αντίθετα, τα αρνητικά τους χαλούν τη διάθεση. Όταν η μέρα τους ξεκινά με θετικά σχόλια, συνήθως, εξελίσσεται καλύτερα από τις υπόλοιπες.

- Τους ενοχλεί η σύγκριση, γιατί θεωρούν ότι γίνεται πάντοτε, όταν, οι γονείς τους, κυρίως, θέλουν να τους επιπλήξουν. Γίνεται, κυρίως, σύγκριση με τα υπόλοιπα αδέλφια τους, τους συμμαθητές ή γενικά γνωστούς συνομηλίκους τους. Πιστεύουν ότι όταν αυτοί κάνουν κάτι καλύτερα από τους υπόλοιπους δε δίνεται τόσο μεγάλη σημασία στις επιδόσεις τους ούτε αποκομίζουν τα θετικά σχόλια που θα ήθελαν.


Στις αντίστοιχες συναντήσεις που έγιναν με παιδιά της τρίτης τάξης, τα αποτελέσματα διαφοροποιούνται. Οι μαθητές μετά τη συμπλήρωση του φυλλαδίου διατύπωσαν τις εξής απόψεις:

-  Ισχυρίστηκαν και αυτοί ότι συμπλήρωσαν με την ίδια ευκολία και τις δύο στήλες του φυλλαδίου, αν και με μεγαλύτερη βαριεστημάρα.

-  Στα περισσότερα αγόρια αρέσει να ασχολούνται περισσότερο με ηλεκτρονικά παιχνίδια και τον υπολογιστή τους, παρά με τα κλασικά αθλήματα. Επίσης, η τηλεόραση και ο ύπνος είναι πεδία, όπου σημειώνουν ιδιαίτερα καλές επιδόσεις. Οι περισσότεροι δηλώνουν ότι αντιμετωπίζουν δυσκολία να ξυπνήσουν το πρωί, για να έρθουν στο σχολείο.

-  Τα κορίτσια παρουσιάζονται να ενδιαφέρονται για τα ψώνια στην αγορά, τα σήριαλ της τηλεόρασης, το χορό και τη μουσική

-  Όσοι μαθητές είπαν ότι αντιμετώπιζαν πρόβλημα με τα μαθήματα, κατά κύριο λόγο, ήταν στα φιλολογικά.

Στο παιχνίδι των ρόλων τα πράγματα φαίνονται να διαφοροποιούνται ακόμη περισσότερο, αφού το σύνολο των μαθητών ισχυρίστηκε ότι οι μοναδικές γνώμες και απόψεις που τους επηρέαζαν και τους προσανατόλιζαν για τις κινήσεις τους ήταν αυτές των φίλων τους. Η γνώμη των γονιών ή των δασκάλων τούς  άφηνε εξολοκλήρου αδιάφορους. Επίσης, ισχυρίστηκαν ότι και τα πρότυπα που προβάλλει η τηλεόραση δεν τους επηρεάζουν, αφού όλα αυτά τα θεωρούν βλακείες, παρόλο που η τηλεόραση απασχολεί ένα σημαντικό μέρος της μέρας τους. Βέβαια, όλοι παραδέχτηκαν ότι τα θετικά σχόλια τούς επηρεάζουν θετικά και αρνητικά, αλλά η επιρροή είναι μεγαλύτερη, αν προέρχεται από τους φίλους τους.

Στην 1η μας συνάντηση:

*   συζητήθηκαν οι στόχοι του προγράμματος και ο τρόπος εργασίας σε ομάδες (τοποθέτηση καθισμάτων σε κύκλο, ομαδοσυνεργατική επικοινωνία, συζήτηση και καταγραφή απόψεων, διάλογος συνεχής και ουσιαστικός)

*   έγινε μια πρώτη γνωριμία με τη συμβολή κάποιων ασκήσεων, για να νιώσουν άνετα (όπως: πώς πήραν το όνομά τους και ένα θετικό χαρακτηριστικό από το πρώτο γράμμα του ονόματός τους).
Παρατίθενται ενδεικτικές απαντήσεις, με τις οποίες, ταυτόχρονα, διαφαίνεται και το πώς βλέπουν τον εαυτό τους, -επιχειρήθηκε, δηλαδή, μια πρώτη προσπάθεια αυτογνωσίας: ελεύθερη, τσαχπίνης, χρήσιμος, φιλόζωος, κεφάτος, άτακτος, σπουδαίος, γαλήνιος, θαρραλέος, σκυλόφιλη, αυθεντική, ορεξάτη, βιβλιοφάγος, απρόσεχτη, απρόσμενη.

*   συνήφθη συμβόλαιο, με κανόνες από τα ίδια τα παιδιά, και επικυρώθηκε με τις υπογραφές τους.
Οι κανόνες: να μιλάει ο καθένας με τη σειρά του - όλοι ακούμε ο ένας τον άλλο με σεβασμό - περιμένουμε πάντα να τελειώσει ο άλλος αυτό που λέει - δε διακόπτουμε ποτέ - δε μιλάμε ταυτόχρονα - περιμένουμε να μας δοθεί ο λόγος - τις διαφωνίες μας τις εκφράζουμε με ήρεμο και ευγενικό τρόπο - δε σχολιάζουμε και δεν κοροϊδεύουμε ο ένας τον άλλο - δεν αγνοούμε, αλλά ακούμε προσεκτικά και με ενδιαφέρον - κοιτάμε τους συνομιλητές μας στο πρόσωπο - δε μιλάμε μεταξύ μας - δε τσακωνόμαστε μεταξύ μας - υπερασπιζόμαστε το δίκαιο του να εκφράζει την άποψή του ο συνομιλητής μας - εκφραζόμαστε με επιχειρήματα λογικά και σαφή - να δείχνει σεβασμό, γενικά, ο ένας προς τον άλλο.

*   συμπληρώθηκε ένας θυρεός (με ερωτήματα του τύπου: κάτι που μου αρέσει, κάτι που έχω πετύχει, κάτι που με αντιπροσωπεύει περισσότερο, κάτι που ονειρεύομαι, το σύνθημά μου είναι). Όλα τα παιδιά ανταποκρίθηκαν με ενθουσιασμό και διάβασαν τα γραφόμενά τους, εκτός από δύο που δίστασαν να εκθέσουν τα εσώψυχά τους στην ολομέλεια.
   -  στο Κάτι που μου αρέσει, επικεντρώθηκαν σε δύο κύριους άξονες: στην αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου τους με ευχάριστες δημιουργικές ασχολίες (διάβασμα βιβλίων, μουσικά ακούσματα και εκμάθηση μουσικών οργάνων, μαγειρικές-ζαχαροπλαστικές απόπειρες, χορός, άθλημα, ηλεκτρονικά παιχνίδια, ταξίδια) και στην ποιοτική επαφή με φίλους ή συγγενείς και με τα ζωάκια τους. Ένα παιδί εξέφρασε την άποψη ότι του αρέσει ο κόσμος, γενικά.
   -  στο Κάτι που έχω πετύχει, κυριαρχεί η καλή επίδοσή τους στη σχολική βαθμολογία και σε ποικίλους διαγωνισμούς (π.χ. σκακιού, κολύμβησης, μπάσκετ, ποδόσφαιρο). Ακολουθούν τα: η απόκτηση αληθινών καλών φίλων, η χαρά για την εμπιστοσύνη που τους δείχνουν πολλοί, η ανακάλυψη πολλών πραγμάτων για τον εαυτό τους.
   - στο Κάτι που με αντιπροσωπεύει περισσότερο, εκφράστηκαν ποιλικοτρόπως: άρχισαν από το δωμάτιό τους και κατέληξαν στο γέλιο και την οξυθυμία τους (το αντιθετικό αυτό ζεύγος επικρατεί στις περισσότερες απαντήσεις, αλλά ξεχωριστά, ποτέ μαζί, και αυτό είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον). Δωμάτιο, ωραία φωνή, αγάπη για τα ζώα, αίσθηση χρησιμότητας, αθλητισμός (συμμετοχή σε ομάδα ή αρέσκεια μιας ποδοσφαιρικής ομάδας), μουσική, ταξίδια, γέλιο (και χιούμορ και κρύα αστεία), αυθορμητισμός, αξιοπιστία, δημιουργικότητα, όρεξη για διάφορα πράγματα, απρόβλεπτος χαρακτήρας, πείσμα και απαίτηση να γίνεται το δικό τους, τσακωμός, οξυθυμία, - μια γκάμα ποικίλων χαρακτηριστικών προσωπικοτήτων.
   -   στο Κάτι που ονειρεύομαι, τα όνειρά τους είναι, αν μπορώ να το πω έτσι, σε γενικές γραμμές, προσγειωμένα. Έχει, κυρίως, σημασία για τα παιδιά να γίνουν καλοί και σπουδαίοι άνθρωποι με γνώσεις και να αντιλαμβάνονται-κατανοούν τον κόσμο και τους συνανθρώπους με αγάπη και σεβασμό. Αντικατοπτρίστηκαν οι βαθύτερες επιθυμίες και ανάγκες τους, όπως: να μείνουν για πάντα με τους φίλους/ες τους, να αποκτήσουν οικογένεια, να γίνουν οι καλύτεροι αθλητές ...στον πλανήτη, να αναδειχτούν ως οι καλύτεροι στην τάξη τους, να βραβευτούν σε διάφορους διαγωνισμούς, να ακολουθήσουν ένα επάγγελμα που να τους ικανοποιεί και να τους ολοκληρώνει, να ταξιδέψουν...
   -  Τα συνθήματά τους εκφράζουν τη βιοθεωρία που έχουν αναπτύξει, για να αντιμετωπίσουν τη ζωή με τη σοβαρότητα αλλά και με το χιούμορ που της πρέπει! 
Δεν υπάρχει "δεν μπορώ", υπάρχει "δε θέλω"! Ή όλα ή τίποτα! Μόνο μπροστά! Στην τάξη μου είμαστε οι καλύτεροι φίλοι, γιατί, όπου και να πάμε, γινόμαστε ρεζίλι! I love my life! Smile, Χαμογέλα! Η ζωή είναι μικρή, για να είναι οργανωμένη! Just for fun! ΠΑΟ για πάντα! Θρύλε, ολέ! Μην ακούς τι σου λένε οι άλλοι, γιατί οι άλλοι είναι πολλοί και η ζωή σου λίγη! Κοίτα μπροστά, γιατί αν γυρίσεις πίσω, όλα θα έχουν τελειώσει! Ένας για όλους και όλοι για τον εαυτό τους! Μπράβο, μπράβο, πάρα πολύ ωραίο, καλό, καλό! Ό,τι μπορείς να κάνεις για σήμερα, μην το αφήνεις για αύριο! Δεν έχει σημασία πόσες φορές θα πέσεις, αλλά πόσες θα σηκωθείς! Ζω τη ζωή, γιατί είναι μίζερη! 

*   και, ως επίλογος, καταγράφηκαν τα συναισθήματά τους από την πρώτη αυτή συνάντηση.